Het Wakend Oor

Het Wakend Oor – Een eeuw Scheveningen Radio – 1904-1998

De inhoud van dit boek omspant een periode van bijna honderd jaar. Het eindigt met de sluiting van het Nederlandse kuststation Scheveningen Radio PCH op 31 december 1998. Op die datum is het op drie weken na een eeuw geleden dat de Nederlandse regering een commissie instelde, die moest onderzoeken of het lichtschip Maas voor de monding van de Nieuwe Waterweg langs radiografische weg in contact kon worden gebracht met de vaste wal. Haar conclusies leidden uiteindelijk tot de oprichting van Scheveningen Radio, dat op 19 december 1904 officieel met haar werkzaamheden begon.

De titel van het boek is ontleend aan het gedicht ‘Aan de verre einder wordt een stem gehoord’ van een voormalig medewerker van Scheveningen Radio, H. Esmeijer. Het tweede vers luidt als volgt:

“De dag wordt nacht, de nacht weer langzaam dag,
Het tijdrad van de eeuwigheid draait door,
En altijd luistert daar dat wakend oor,
Dat mensen uit hun nood verlossen mag.”

Hoe belangrijk het ‘waak-element’ van meet af aan was, blijkt wel uit het feit dat de aanleiding voor het instellen van de hierboven genoemde commissie lag in het verzoek van de bekende Engelse verzekeraar Lloyds of London de Maas te mogen voorzien van een radiotelegrafie-installatie.

Het initiatief voor dit boek is genomen door Rob Beukema, manager Customer Operations van Station 12, waaronder ook Scheveningen Radio hoorde. De coördinatie van het boek is in handen geweest van de afdeling Communicatie van Station 12.
De redactie van het boek was in handen van P.M. Denters en dr. G. Hogesteeger.
Verschillende auteurs hebben meegewerkt aan de totstandkoming van de teksten. Bedrijfshistoricus dr. G. Hogesteeger nam de eerste vier hoofdstukken die handelen over de periode tot 1945 voor zijn rekening. Henk Spuls (hoofd Operationele Dienst van Scheveningen Radio) en Peter Denters de twee hoofdstukken over het naoorlogse PCH. De teksten vanaf hoofdstuk 7 zijn geschreven door de journalisten Janny Kok en Astrid van der Werf aan de hand van tientallen interviews.
Drs. Klaas van Slooten heeft samen met de redactie de teksten gecorrigeerd en talrijke aanvullende suggesties gedaan. Tevens heeft hij het grootste deel van het illustratiemateriaal bijeengezocht.

De inhoud van het boek valt uiteen in twee delen. De eerste zeven hoofdstukken beschrijven de feitelijke (voor)geschiedenis van het kuststation. Daarna volgt een deel waarin het ‘menselijke aspect’ meer nadruk krijgt. Het is in belangrijke mate gebaseerd op interviews die zijn afgenomen met (oud-)medewerkers van Scheveningen Radio.

Van meet af aan stond vast, dat het boek rijk geïllustreerd moest zijn. De samenstellers hebben ernaar gestreefd dat een zo groot mogelijk deel van de illustraties in het geheel niet of in ieder geval slechts zelden eerder is gepubliceerd.

Namens allen die aan de totstandkoming hebben meegewerkt, wensen wij u veel lees- en kijkplezier toe!

Peter Denters
Bob Hogesteeger

december 1998

Inleiding

Zonder Scheveningen Radio was Station 12 er nooit geweest

Ik kan me nog goed herinneren dat ik voor de eerste keer naar binnen wilde stappen bij Scheveningen Radio. Mijn toegangspasje was nog niet opgewaardeerd voor het gebouw. Met mijn neus tegen het glas van de toegangsdeur stelde ik vast dat er wel een portiersloge was, maar er zat niemand. Het was een miezerige dag en rond het gebouw kan het behoorlijk spoken. Ik werd nat en ik besloot dan toch maar op de deurbel te drukken. Ik kreeg via de intercom iemand in Haarlem aan de lijn die me gelukkig toeliet. Fluks slipte ik naar binnen en ik stond in het, droge, voorportaal. Een tweede beveiligde deur voor mijn neus, een bel waar met grote letters Kustwacht op stond en verder geen aanwijzingen. Het leek wel een spelletje. Uiteindelijk kwam er na ongeveer tien minuten iemand naar buiten. Die heeft me toegelaten, maar niet zonder me fijntjes uit te leggen dat de portier was weggesaneerd door ‘Den Haag’ en dat de toegangsregeling was neergelegd bij de beveiliging in het telefoondistrict Haarlem, waaronder het gebouw ressorteerde. Het was de eerste, maar niet de laatste keer dat ik meemaakte, hoe groot de afstand was tussen het kuststation en de rest van het bedrijf.

Door de aard van de werkzaamheden was het kuststation geïsoleerd geraakt van de rest van PTT Telecom. Daarnaast heeft de operatie zich altijd op enige afstand van het haar besturend lichaam gevonden.
En er waren door de 24-uurs-dienstverlening allerlei deeltijdarbeidscontracten mogelijk met ook nog de nodige flexibiliteit in roosters. Die flexibiliteit heeft ertoe bijgedragen dat velen bij PCH er tientallen jaren hebben gewerkt. Alles bij elkaar vormden deze argumenten de ingrediënten voor een heel aparte sfeer en een buitengewoon sterke groepsband. Dit boek wil iets van de sfeer en de groepsband laten proeven.

De sluiting van het Kuststation Scheveningen Radio is al heel lang onderwerp van gesprek. Vanaf de tachtiger jaren is het management bezig geweest met efficiency-slagen om de teruglopende inkomsten op te vangen. Het heeft er alleen maar voor gezorgd dat de binding tussen de mensen onderling en de mensen met hun bedrijf nog sterker werd. Naarmate de tijd vorderde, raakte de rol van conventionele radiocommunicatie steeds verder uitgespeeld. Schepen op zee gaven al langer de voorkeur aan satellietcommunicatie en sinds de intrede van GSM op de markt gingen de meeste binnenvaart- en kustvaartschepen daar gebruik van maken. Deze communicatievormen waren goedkoper, bedrijfszekerder en praktischer. De mededeling dat het kuststation per 1 januari 1999 daadwerkelijk gesloten zou worden, kwam dan ook echt niet als een donderslag bij heldere hemel.

Ondertussen is de sluiting natuurlijk in de persoonlijke belevingswereld van individuele medewerkers een zeer ingrijpende emotionele gebeurtenis. Hier en daar treft u in dit boek daar getuigenissen van.
Toen het duidelijk werd dat het kuststation daadwerkelijk gesloten zou gaan worden, liepen de emoties begrijpelijkerwijs hoog op, ondanks de rationele verklaring erachter. Het kuststation is voor veel mensen een heel groot stuk van hun leven geworden. In zo’n situatie kun je natuurlijk als bedrijf het nooit helemaal goed doen. Wel kun je je uiterste best doen om het hele afbouwtraject zo zorgvuldig en duidelijk mogelijk te laten verlopen. Ik steek er mijn hand voor in het vuur dat we naar eer en geweten en naar recht en reden hebben gehandeld, met aandacht voor ieders persoonlijke verhaal.

We zijn aan het eind gekomen van het leven van een bijna 95-jarige, die heel wat betekend heeft voor mensen op zee, hun zakelijke en persoonlijke relaties aan de wal en voor mensen die er hebben gewerkt – en ook heel wat voor het bedrijf KPN Telecom. Station 12, de mobiele satelliet-poot van het bedrijf, van oorsprong eveneens puur gericht op het maritieme, staat op de schouders van Scheveningen Radio en borduurt voort op het sterke imago van het kuststation en op de sterke band die er in die 95 jaar is opgebouwd met klanten. Ik durf te beweren: zonder Scheveningen Radio was Station 12 er nooit geweest.

Rob Beukema